| Użytkowników Online |
 Gości Online: 2
Brak Użytkowników Online
Zarejestrowanych: 3,881
Najnowszy Użytkownik: baxakem
|
|
| Pierwszy raport z badań w Chwarszczanach |
 adania archeologiczno-architektoniczne komandorii templariuszy i joannitów w Chwarszczanach. Interdyscyplinarny projekt badawczy
sezon 2004 (12 lipca - 12 września)
Raporty dra Przemysława Kołosowskiego (kierownika i autora projektu) z realizacji II etapu badań
23 lipca 2004
12 lipca br. roku rozpoczęto realizacje II etapu projektu badawczego dotyczącego dziejów dawnej komandorii templariuszy i joannitów w Chwarszczanach. Realizacja badań archeologiczno-architektonicznych, w sezonie 2004, planowana jest na okres dwóch miesięcy, do 12 września. Badania prowadzi zespół powołany przy Muzeum Pojezierza Myśliborskiego w Myśliborzu pod kierownictwem dra Przemysława Kołosowskiego. Współprowadzącą prace wykopaliskowe jest archeolog mgr Magdalena Kościukiewicz z Muzeum w Myśliborzu. W pracach na stanowisku bierze także udział antropolog - dr Iwona Teul z Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie i konserwator zabytków archeologicznych mgr Dominika Siemińska, doktorantka Uniwersytetu Toruńskiego. W pracach pomagają studenci archeologii (około 25 osób) odbywający ćwiczenia terenowe z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz studenci antropologii z Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.
Badania rozpoczęto od przygotowania zaplecza naukowego (pracownie, pomieszczenia magazynowe), przygotowania bazy noclegowej dla studentów i obozu kadry naukowej. Część bazy ekspedycji została umieszczona w miejscowej świetlicy w Chwarszczanach, ale główny obóz naukowy rozbito pod kaplicą.
Do celów II etapu należy zaliczyć przeprowadzenie badań związanych z dziejami kaplicy, stanowiącej centrum dawnego założenia zakonnego, odsłonięcie ewentualnych pozostałości zabudowy mieszkalno-gospodarczej i rekonstrukcję rozplanowania komandorii. Określenie zasięgu komandorii będzie podstawą wyznaczenia strefy ochrony konserwatorskiej. Badania będą też skierowane na wyjaśnienie kwestii domniemanej przeprawy mostowej umiejscawianej na zachód od kaplicy w zakolu rzeki Myśli. Jednym z priorytetów jest upowszechnienie wiedzy o dziejach komandorii w oparciu o wyniki badań naukowych. Zespół stawia sobie za cel popularyzowanie wizerunku kaplicy chwarszczańskiej, podkreślenie rangi zabytku, co w konsekwencji winno przyczynić się do uratowania jej unikatowego, XIV-wiecznego wystroju malarskiego.
Głównym celem badań archeologiczno-architektonicznych jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie - jaki zasięg i charakter miała średniowieczna komandoria templariuszy i joannitów i poprzedzające ją osadnictwo z okresu pradziejów i wczesnego średniowiecza, którego ślady odkryto podczas archeologicznych badań wiertniczych prowadzonych w miejscu komandorii w maju br. Wnioski z badań będą podstawą wyznaczenia granicy strefy objętej ochroną konserwatorską i określenia sposobu ochrony stanowiska archeologicznego.
Układ rozplanowania wykopów - sondaży archeologicznych przygotowano w oparciu o wyniki I etapu badań (odwierty, kwiecień-maj br.) i wnioski płynące z kwerendy archiwalnej (analiza materiałów kartograficznych, źródeł pisanych) i zwiadu terenowego. Szczególnie przydatne okazały się plany i mapy obszaru na którym znajdowała się komandoria. W trakcie badań wykorzystano plany z roku 1707, 1772, niemieckie mapy topograficzne z 2 połowy XIX wieku, współczesne plany sytuacyjne terenu.
Wymienione plany porównano ze sobą, przeskalowano i nałożono na siebie uzyskując obraz zmian zabudowy w okresie nowożytnym. Obróbkę komputerową wykonał wspomagający projekt Maciej Sałański. Podjęto kilka prób zestawienia planów odnosząc się zarówno do powtarzających się elementów zabudowy, jak i topografii terenu. Wyniki badań kartograficznych porównano z wynikami odwiertów archeologicznych i zwiadu terenowego. Wnioski z tych badań pozwalają sądzić, że znany od XVIII wieku układ zabudowy z dwoma dziedzińcami w znacznej mierze powtarzał rozplanowanie założenia średniowiecznego.
Widoczna na planach zabudowa z ostatnich trzystu lat cechuje się znaczną regularnością. Kolejne fazy zabudowy powtarzają zarys wcześniejszych układów przestrzennych. Zabudowa zajmowała całą powierzchnię wyniesienia wokół kaplicy, od strony zachodniej dochodząc do rzeki.Wyniki badań wiertniczych wskazują na zachowanie się warstw cmentarnych wokół kaplicy od strony północnej, wschodniej i południowej. Warstwy osadnicze (z materiałem zabytkowym, głównie fragmentami glinianych naczyń, sprażonej gliny uszczelniającej pierwotnie ściany budynków, zaprawą, fragmentami cegieł) istnieją tylko na obszarze wyniesienia i terasy rzeki, a więc w obrębie istniejącej zabudowy. Na terenie poza zabudową stwierdzono warstwy związane z działalnością rolniczą.
W kilku miejscach, poza kaplicą, zachowały się ślady wcześniejszej zabudowy znanej z XVIII-wiecznych planów. Wzdłuż zachodniej ściany kaplicy w odległości 6-7 m widoczne jest długie na kilkanaście metrów wypiętrzenie terenu, przykrywające pozostałość nieokreślonej struktury kamiennej.
W oparciu o powyższe wyniki w sezonie 2004 przewiduje się założenie od 9 wykopów badawczych. Badania archeologiczne rozpoczęto o założenia sondaży po zachodniej stronie kaplicy (dwa) w miejscu stoku wyniesienia, łagodnie opadającego w kierunku rzeki i na północ od kaplicy gdzie stwierdzono wcześniej pozostałości średniowiecznego zapewne zakonnego cmentarza.
Kilka metrów na zachód od dwuwieżowej fasady zachodniej kaplicy stwierdzono przebiegające wzdłuż ściany niewielkie wypiętrzenie terenu. Założony w tym miejscu wykop potwierdził wcześniejsze domysły. Już pierwsze godziny eksploracji przyniosły efekty. Około 0,2 m pod nawarstwieniami humusu - gleby odsłonięto konstrukcję kamiennego muru wzniesionego z granitów łączonych zaprawą wapienną. Nie wyjaśniono jeszcze datowania muru. Badania trwają. Na obecnym etapie, w oparciu o analizę planów z XVIII wieku można sądzić, iż jest to część dawnego ogrodzenia kaplicy, bądź fundamentu budynku należącego w przeszłości do komandorii. Kolejny sondaż usytuowano na przedłużeniu pierwszego kilkanaście metrów na zachód od kaplicy. W trakcie kilku dni badań odsłonięto tam fragmenty , pochodzących z XIX wieku, budynków gospodarczych dawnego folwarku, a także znajdującą się obok pracownię z brukowaną kamieniami posadzką, gdzie znaleziono między innymi fragmenty osełek służących do ostrzenia narzędzi.
Trzeci z wykopów umiejscowiono po północnej stronie kaplicy, kilka metrów od jej ściany, gdzie jak wynika z planów XVIII-wiecznych znajdował się niezabudowany teren ogrodzony murem. Z nowszych map i zdjęć wynika, iż na terenie tym nie wznoszono budynków murowanych, a jedynie nietrwałe, drewniane budynki gospodarcze. Może to wskazywać, iż od średniowiecza ta część założenia zakonnego związana była tylko z miejscem pochówku. Celem badań jest lokalizacja średniowiecznego cmentarza, określenie jego zasięgu, chronologii, charakteru, obrządku, Poznaniu życia i problemów dawnych mieszkańców Chwarszczan mają też służyć badania antropologiczne cmentarzyska. Mimo, że badania w tym miejscu trwają już wiele dni praca powoli posuwa się naprzód. Studenci archeologii przebijają się bowiem przez co najmniej półmetrową warstwę żużla stanowiącego pozostałość śmieci wyrzucanych z funkcjonującej w XIX wieku, przy ścianie północnej kaplicy, kotłowni.
O dalszych badaniach i planach badawczych już wkrótce
|
|
Dodane przez Admin
dnia 23 marzec 2005 21:40
|
4313 Czytań
|
|
|
|
Główna
